کاهش خطر بیماری کرونر قلب

کاهش خطر بیماری کرونر قلب

کاهش خطر بیماری کرونر قلب

 کرونر قلب عمده‌ترین علت مرگ و میر در کشور انگلیس است، اکثر موارد مرگ و میر زود هنگام نیز ناشی از ابتلا به همین بیماری است. در حالی که در کشور صنعتی ژاپن، این بیماری تنها یک هفتم از موارد مرگ و میر را تشکیل داده و در کشورهای درحال توسعه مرگ ناشی از این بیماری به ندرت دیده می‌شود.

کاهش خطر بیماری کرونر قلب باید با توجه به محیط تعیین شود چرا که در گروه‌های مهاجر میزان بروز بسرعت شبیه به میزان بروز کشور جدید می‌گردد و در میزان مرگ و میر آنها در طول زمان تغییر ایجاد می‌شود. بیماری کرونر قلب تا پیش از سال 1925 میلادی چندان شایع نبود. از آن پس تا سال 1970 میلادی (به استثنای زمان جنگ جهانی دوم) بروز این بیماری در کشورهای غربی به طور مدام افزایش یافت.

تحقیقات نشان می‌دهد که از سال 1966 میلادی میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری در استرالیا و ایالات متحده آمریکا برحسب سن بیش از 70% کاهش داشته است. در بریتانیا، این میزان در اسکاتلند و ایرلند در مقایسه با انگلیس بیشتر است و در شمال انگلستان بیش از جنوب آن شیوع دارد. در کل بریتانیا از سال 1979 میلادی به بعد، این بیماری تا 25% کاهش یافته است. اخیراً در بیشتر کشورهای اروپایی میزان مرگ و میر ناشی از بیماری کرونر قلب بطور متوسط کاهش یافته ولی در کشورهای اروپای شرقی (از قبیل روسیه، مجارستان و چک اسلواکی) این میزان به صورت نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است.

بیماری کرونر قلب، یک بیماری چندعلتی است اما رژیم غذایی احتمالاً اصلی‌ترین عامل محیطی آن به شمار می‌رود. پایه و اساس بیماری کرونر قلب، تصلب شرائین (Atherosclerosis) است که در طی سالیان متمادی ایجاد می‌شود. لخته خونی (ترومبوز) که به مدت چندین ساعت بر روی پلاک آترواسکلروزی قرار گیرد، معمولاً موجب بروز یک واقعه بالینی می‌گردد که در نتیجه بیمار به علت سکته قلبی، آنژین صدری توسعه یافته یا تغییرات الکتروکاردیوگرافی بدون نشانه و به طور ناگهانی می‌میرد. هر یک از این سه فرآیند تا حدودی تحت تأثیر اجزاء مختلف رژیم غذایی قرار می‌گیرد.

استرکلسترول، ماده‌ای است که در تلب شرائین نقش دارد و در پلاک آترواسکلروزی جمع می‌شود. کلسترول و سایر لیپیدهای موجود در پلاک مانند رنگ‌دانه‌های زرد کاروتنوئیدی موجود در خون به وسیلۀ لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) منتقل می‌شود. در حیوانات که شامل پسدانداران نیز می‌شود، آتروما ممکن است به دلیل افزایش سطح کلسترول پلاسما همراه با مصرف زیاد چربی‌های حیوانی ایجاد شود.

مقادیر زیادی از این کلسترول در داخل ماکروفاژهای تغییر شکل‌یافته وجود دارد؛ به طوری که ظاهر آنها را به صورت سلولهای کفی شکل نشان می‌دهد. نتایج حاصل از مطالعات تجربی آسیب‌شناسی نشان داده است که این سلولها فقط وقتی LDL اکسید شده باشد، مقادیر زیادی از LDL اکسید شده را برمی‌دارند. اکسیداسیون LDL احتمالاً در درون دیوارۀ سرخرگ اتفاق می‌افتد. افرادی که از نظر ژنتیکی میزان بیشتری از LDL – کلسترول (هیپر کلسترول فامیلی) دارند، برای ابتلا در افراد هموزیگوت دارای سطح کلسترول پلاسما تا چهار برابر حدطبیعی افزایش می‌یابد و همه آنها تا قبل از بیست سالگی دچار بیماری کرونر قلب می‌شوند.

تاکنون چندین هزار مقاله درمورد رژیم غذایی و بیماری کرونر قلب نوشته شده است. از اوایل قرن حاضر این فرضیه که بعضی از اجزاء رژیم غذایی با بیماری کرونر قلب ارتباط دارند مطرح شد. پس از آن تشخیص داده شد که بعضی از مواد غذایی نظیر قند (ساکاروز)، آب سبک و شیر در ایجاد این بیماری مؤثر نیستند یا اینکه تأثیر بسیار کمی دارند. وقتی در اخبار ارتباط بین بیماری قلبی با یک جزء غذایی مطرح می‌شود منظور این نیست که دیگر اجزاء رابطه‌ای ندارند بلکه شاید حقایقی هم باشند که در اخبار نیایند.

ارتباط بین جزء x رژیم غذایی (نه ضرورتاً یک ماده مغذی کلاسیک) با بیماری کرونر قلب را می‌توان به یکی از دو روش زیر نشان داد:

1. نتایج به دست آمده از آزمایش‌های تغذیه‌ای تجربی کنترل‌شده نشان داده است گه جزء x رژیم غذایی سطح عامل خطر y را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر با مطالعات اپیدمیولوژیک معتبر، ارتباط بین عامل خطر y و بیماری کرونر قلب به اثبات رسیده است.
2. نتایج حاصله از کارآزماییهای تصادفی پیشگیری (معمولاً با روش اپیدمیولوژیک) نشان داده است که بین جزء x رژیم غذایی و بیماری کرونر قلب ارتباط مستقیمی (مثبت یا منفی) وجود دارد. جزء x رژیم غذایی می‌تواند یک جزء منفرد (برای مقال اسید لینولئیک)، گروهی از اجزاء (برای مثال اسیدهای چرب چند غیر اشباعی امگا شش)، یک ماده غذایی (مثلاً روغن آفتابگردان)، یا یک گروه از مواد غذایی (برای مثال انواع روغن سبزی) و یا حتی یک نوع غذا (برای مثال نوع رژیم غذایی مدیترانه‌ای) باشد. هرچند معنی x گسترده‌تر باشد، رابطۀ آن با عامل خطر y متغیرتر خواهد بود.

عوامل خطر

افزون بر 50 مورد مطالعه آینده‌نگر (کوهورت) بر روی بیش از ششصدهزار نفر در 21 کشور، عوامل خطر یا عوامل پیشگیری‌کنندۀ بیماری کرونر قلب را گزارش کرده‌اند. سه مورد از عوامل خطر که کاملاً به اثبات رسیده‌اند، عبارتند از: افزایش سطح کلسترول توتال پلاسما و LDL کلسترول، استعمال سیگار و فشار خون بالا.

کلسترول توتال و LDL کلسترول

به طور طبیعی تقریباً سه‌چهارم از کلسترول توتال پلاسما در LDL کلسترول قرار دارد و افزایش سطح کلسترول توتال موجب افزایش درصد میزان LDL کلسترول می‌شود؛ سطح HDL کلسترول به ندرت از 2 میلی مول در لیتر تجاوز می‌کند و هرگز از 3 میلی مول در لیتر بالاتر نمی‌رود. میانگین سطح کلسترول توتال پلاسمای بزرگسالان سالم در جوامع مختلف دامنه‌ای وسیع دارد و بین 2.6 میلی مول در لیتر (در سیاهپوستان بومی ساکن نواحی کوهستانی گینه‌نو) تا 7.2 میلی مول در لیتر (ساکنین شرق فنلاند که چند سال پیش بررسی شده‌اند) می‌باشد. تنها در کشورهایی مانند انگلیس که میانگین سطح کلسترول توتال بیش از 5.2 میلی مول در لیتر (200 میلی گرم در دسی‌لیتر) است، بیماری کرونر قلب شایع است.

اجزاء غذایی که بر روی سطح LDL- کلسترول پلاسما اثر می‌کنند:

نوع چربی رژیم:

نوع چربی اجزاء رژیم غذایی عامل اصلی است که سطح  LDL کلسترول پلاسما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در رژیم غذایی چربی‌‌ها عمدتاً به شکل تری گلیسرید (تری آسیل گلیسرول) هستند که عبارتند از سه اسید چرب که به گلیسرول متصلند؛ فراوان‌ترین اسیدهای چرب تعیین‌کننده سطح LDL کلسترول پلاسما هستند. اسید یا اسیدهای چرب اشباع شده میزان LDL کلسترول پلاسما را افزایش می‌دهند و عمدتاً شامل اسیدهای چرب 12 کربنه (پالمیتیک) هستند.

فراوان‌ترین اسید چرب

اسید پالمیتیک فراوان‌ترین اسید چرب اشباع شده در غذاهاست ولی ممکن است توانایی کمتری در افزایش سطح LDL کلسترول پلاسما را داشته باشد. اسید چرب 18 کربنه (استئاریک) دارای تأثیر کم یا فاقد اثر بر روی افزایش سطح LDL کلسترول پلاسما است. اسیدهای چرب چند غیراشباع (با دواتصال دوگانه یا بیشتر) سطح LDL کلسترول پلاسما را کاهش می‌دهند.

فراوان‌ترین آنها در غذا، اسیدلینولئیک است که به خانواده اسیدهای چرب چند غیر اشباعی امگا شش تعلق دارد. در حد فاصل اسیدهای چرب اشباع شده و اسیدهای چرب چند غیر اشباع، اسیدهای چرب تک غیر اشباعی قرار گرفته‌اند.

شکل طبیعی (سیس) اسیداولئیک اثر کمی بر روی کاهش سطح کلسترول پلاسما دارد. ملکول‌های سیس در محل باند‌های دوگانه دچار خمیدگی می‌شوند. در هرحال، اگر شکل اسید چرب (اسید آلائیدیک) باشد در محل باند دوگانه حالت مستقیم (ترانس) دارد و از نظر بیولوژیکی مانند یک اسید چرب اشباع شده عمل می‌کند. میزان اسیدهای چرب اشباع نشده ترانس موجود در چربی‌های طبیعی کم است و معمولاً این نوع اسیدها در اثر هیدروژناسیون به هنگام جامد کردن روغن‌های خوراکی به وجود می‌آیند.

کلسترول و فیتوسترولهای رژیم غذایی:

کلسترول تنها در غذاهای بامنشا حیوانی یافت می‌شود. کلسترول رژیم غذایی در مقایسه با چربی‌های اشباع شده سطح کلسترول پلاسما را به میزان کمتری افزایش می‌دهد. علت آن این است که تقریباً نیمی از کلسترول پلاسما از طریق رژیم غذایی وارد بدن می‌گردد و نیم دیگر در کبد از استات سنتز می‌شود.

هنگامی که کلسترول بیشتری از رژیم غذایی جذب می‌شود سنتز درون‌زای آن قطع می‌شود. روغنهای گیاهی نیز دراای استرولهایی از نوع فیتوسترولها نظیر بتاسیتوسترول، کامپسترول و برازیکاسترول هستند. اینگونه استرولها یک یا دو اتم کربن بیشتر روی زنجیره جانبی ملکول کلسترول دارند. آنها هنگام جذب با کلسترول رقابت کرده، مانع از جذب آن می‌گردند.

تعادل انرژی

سطح کلسترول توتال، LDL کلسترول و تری‌گلیسرید پلاسمای افراد دارای اضافه وزن افزایش می‌یابد. در این افراد کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و یا ورزش معمولاً سطح کلسترول خون را کاهش می‌دهد. اضافه وزن به ویژه چربی شکمی احشائی یک عامل خطر مستقیم برای ایجاد بیماری کرونر قلب محسوب می‌گردد.

فیبر غذایی

اثر فیبر غذایی به نوع آن بستگی دارد. فیبر گندم (نان تهیه شده از آراد سبوس‌دار یا آرد کامل گندم) سطح کلسترول پلاسما را کاهش نمی‌دهد. دریافت مقادیر زیادی از انواع فیبرهای چسبنده (محلول) مانند پکتین، گوار و فیبر جو دوسر به علت جلوگیری از جذب مجدد اسیدهای صفراوی و ایجاد تعادل منفی استرول، سطح کلسترول پلاسما را تا حدودی کاهش می‌دهد.

دریافت روزانه 5 گرم از انواع این فیبرها سطح کلسترول پلاسما رل یه میزان تقریباً 5% کاهش می‌دهد. سبزی‌ها و میوه‌ها دارای تقریباً 1% پکتین هستند، از این رو مصرف روزانه 4 سهم از آنها تقریباً 5 گرم فیبر را تأمین می‌کند. آرد جو دوسر، سبوس جو دوسر و حبوبات دارای مقداری فیبر محلول بوده دریافت زیادشان می‌تواند به کاهش سطح کلسترول پلاسما کمک نماید.

پروتئین گیاهان

اغلب غذاهای تهیه‌شده از گیاهان به جز حبوبات (و به ویژه سویا) دارای مقدار کمی پروتئین هستند. هنگامی که پروتئین سویا جایگزین پروتئین حیوانی در رژیم غذایی می‌گردد، معمولاً کاهشی در سطح کلسترول توتال و LDL کلسترول پلاسما ایجاد می‌شود. هرچند که بررسی‎‌های زیادی روی انسان در این زمینه انجام گرفته ولی مکانیسم آن مورد توجه قرار نگرفته است.

                              Coronary heart disease

برای تجهیز کردن مطب مامایی و زنان و زایمان می توانید بر روی این لینک کلیک نمائید .

برای آگاهی از رازهای زیبایی ، سلامتی و تناسب اندام روی این لینک کلیک کنید .

دکتر احمدرضا درستی متخصص تغذیه از انگلستان